Ιστορία του Πηλίου

Το Πήλιο στην Αρχαία Ελλάδα

Σχετικά με αναφορές για το Πήλιο στη αρχαία ελληνική μυθολογία και ιστορία δε θα εμβαθύνουμε, καθώς υπάρχουν πολλές πληροφορίες στο διαδίκτυο. Αναφέρουμε μόνο μερικά βασικά στοιχεία και γεγονότα:

Γη των Κενταύρων, αιμοδιψών μυθολογικών πλασμάτων πάντα σε πόλεμο με γειτονικές φυλές. Ο μόνος πολιτισμένος και σοφός κένταυρος ήταν ο Χείρωνας, μέντορας και παιδαγωγός του Αχιλλέα (τον ήρωα του Τρωικού πολέμου), του Ασκληπιού (του θεού της ιατρικής), του Ιάσονα (αρχηγού των Αργοναυτών).
Τόπος της γαμήλιας τελετής μεταξύ της αθάνατης νύμφης Θέτιδας και του θνητού βασιλιά Πηλέα (μητέρα και πατέρας του Αχιλλέα), όπου μια παρεξήγηση μεταξύ των προσκεκλημένων και των απρόσκλητων ολύμπιων θεών, τελικά, οδήγησε στον Τρωικό πόλεμο.
Οι αρχαίες ελληνικές πόλεις του Πηλίου που αναφέρονται σε αρχαία κείμενα είναι: Κασθαναία, Ολιζών, Σπαλάθρα, Μεθώνη, Κορόπη με το Ναό και το μαντείο του Κοροπαίου Απόλλωνα.
Σε αυτές τις ακτές έγινε η καταστροφή του Περσικού στόλου. Διάφοροι ιστορικοί της αρχαιότητας, όπως ο Ηρόδοτος και ο Στράβωνας, αναφέρουν ότι ο πολεμικός στόλος των αρχαίων Περσών υπέστη σοβαρές ζημιές εξαιτίας τρομερής καταιγίδας και θαλασσοταραχής που αντιμετώπισε καθώς διέσχιζε την ανατολική ακτή του Πηλίου, κατά την εκστρατεία του Ξέρξη Α' εναντίον της αρχαίας Αθήνας το 480 π.Χ.
Η ναυμαχία του Αρτεμισίου έγινε στο νότιο Πήλιο, όταν αρχαία ελληνικά πλοία επιτέθηκαν στον περσικό στόλο. Έλαβε χώρα τις ίδιες ακριβώς ημέρες με τη μάχη των Θερμοπυλών και στόχος ήταν να βοηθήσει τους Έλληνες στις Θερμοπύλες, κρατώντας τα περσικά πολεμικά πλοία μακριά από το στενό της Εύβοιας.

Μεταγενέστερη και πρόσφατη ιστορία του Πηλίου

Μέχρι τους μεσαιωνικούς χρόνους το Πήλιο ήταν ένα πολύ φτωχό μέρος να ζει κανείς. Η δυσκολία να τιθασεύσουν οι αρχαίοι άνθρωποι την οργιώδη άγρια βλάστηση του Πηλίου, δεν επέτρεπε καμία καλλιέργεια, με αποτέλεσμα να υπάρχει χαμηλός πληθυσμός. Στη βυζαντινή εποχή άρχισαν να ιδρύονται ορθόδοξα μοναστήρια και στις δύο πλευρές του Πηλίου και τότε ήταν που δημιουργήθηκαν οι πρώτοι σύγχρονοι οικισμοί γύρω από τα μοναστήρια αυτά. Ήταν εκείνες οι κοινότητες και οι οικισμοί που αργότερα μετεξελίχθηκαν στα 24 χωριά του Πηλίου που υπάρχουν σήμερα. Εκείνη την εποχή ήταν πολύ ευάλωτο και επικίνδυνο να μένεις στην ακτή. Οι πειρατικές επιδρομές και επιθέσεις, ιδιαίτερα στην ανατολική ακτή του Πηλίου, ήταν συνεχείς. Έτσι, οι ντόπιοι κάτοικοι (κυρίως του Ανατολικού Πηλίου) μετέφεραν τα χωριά τους στο βουνό, μακριά από τη θάλασσα, σε υψόμετρο μεταξύ 300 και 400 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας. Επιπλέον, έχτισαν τα σπίτια τους πολύ διασκορπισμένα, αφήνοντας μεγάλη απόσταση μεταξύ τους, με σκοπό να κρύψουν τα σπίτια μέσα στην πυκνή βλάστηση, ώστε τα χωριά τους να μην εντοπίζονται από τα πειρατικά πλοία. Ένας άλλος λόγος για την επιλογή αυτής της θέσης, ήταν ότι σε εκείνο το υψόμετρο υπήρχαν οι καλύτερες συνθήκες και τα πιο γόνιμα εδάφη για τις καλλιέργειες οπωροφόρων δέντρων, όπου βασιζόταν κυρίως η τοπική οικονομία.

Το Πήλιο γνώρισε μεγάλη άνθηση κατά τους οθωμανικούς χρόνους και ιδιαίτερα μετά το έτος 1668 μ.Χ., όταν ο σουλτάνος Μεχμέτ Δ' επισκέφτηκε το Πήλιο και συγκεκριμένα την Πορταριά. Ο σουλτάνος, εντυπωσιασμένος από τη φυσική του ομορφιά, έκανε δώρο τη διοικητική περιοχή του Πηλίου στη μητέρα του και έκτοτε το Πήλιο βρισκόταν υπό την άμεση κυριαρχία της βασιλομήτορος και όχι του ηγεμόνα (πασάς) της Λάρισας. Αυτό σήμαινε ότι τα χωριά του Πηλίου είχαν ειδικά προνόμια, λιγότερους φόρους, περισσότερη αυτονομία. Ως αποτέλεσμα, άνθρωποι από καταπιεσμένα μέρη της Ελλάδας άρχισαν να μετοικούν στο Πήλιο. Η οικονομία άρχισε να αναπτύσσεται και μεγαλύτερη προσοχή δόθηκε στην εκπαίδευση. Εκμεταλλευόμενος τα προνόμια αυτά, το 1773, ο διάσημος διαφωτιστής Άνθιμος Γαζής ιδρύει στις Μηλιές την περίφημη Σχολή των Μηλεών, με ένα άκρως σύγχρονο, επιστημονικό και φιλελεύθερο πρόγραμμα σπουδών. Το σχολείο αυτό έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο στην περίοδο του Νεοελληνικό Διαφωτισμού, καθώς πολλοί Έλληνες διανοούμενοι, που έγραψαν επαναστατικά βιβλία και άρθρα, αποφοίτησαν πρώτα από τη Σχολή των Μηλεών.

Την ίδια περίοδο και καθόλη τη διάρκεια του 19ου αιώνα, οι Πηλιορείτες άρχισαν να μεταναστεύουν στην αποικιακή Αίγυπτο. Εκεί ασχολήθηκαν με επιχειρήσεις σε διάφορους επιχειρηματικούς τομείς και διασκορπίστηκαν σε όλη την Αίγυπτο. Αν και ζούσαν μακριά από το Πήλιο, θεώρησαν χρέος του να διατηρήσουν ισχυρούς δεσμούς με αυτό, επισκεπτόμενοι συχνά τα χωριά τους, χτίζοντας πλούσια αρχοντικά, ιδρύοντας σχολεία, χρηματοδοτώντας λιθόστρωτα μονοπάτια και κοινοτικά κτίρια. Θεωρούνταν και ήταν η ντόπια αριστοκρατία.

Ολόκληρη η περιοχή του Πηλίου συμμετείχε στις τις επαναστάσεις κατά των Οθωμανών τόσο το 1821 όσο και το 1878 και εύκολα μπορείτε να βρείτε στο διαδίκτυο λεπτομέρειες για μάχες που έγιναν εκεί. Εν τέλει η γεωγραφική περιοχή του Πηλίου εντάχθηκε στο ελληνικό κράτος το 1881. Τα κύρια έσοδα των ντόπιων τότε προέρχονταν από την καλλιέργεια του μεταξοσκώληκα, την παραγωγή μεταξιού, το ψάρεμα, τη ναυτιλία, τις φυτείες πατάτας, κάστανου, καρυδιού, φιρικιού, κερασιού, αχλαδιού, καρυδιάς και την παρασκευή κάρβουνου.

Το 1896 κατασκευάστηκε το περίφημο τρενάκι του Πηλίου που συνδέει τον Βόλο με τις Μηλιές. Ο σιδηρόδρομος κατασκευάστηκε από τον Ιταλό μηχανικό Evaristo de Chirico, του οποίου οι γιοι Giorgio de Chirico και Alberto Savinio έγιναν κορυφαίοι καλλιτέχνες του μεταφυσικού κινήματος το οποίο αργότερα οδήγησε στον σουρεαλισμό. Και οι δύο καλλιτέχνες έζησαν τα παιδικά τους χρόνια στο Βόλο και η πολιτιστική επιρροή του Πηλίου είναι ολοφάνερη στα έργα τους.

Ο σιδηρόδρομος του Πηλίου βοήθησε σημαντικά την ανάπτυξη του Δυτικού Πηλίου. Εξυπηρετούσε και τους κατοίκους του Ανατολικού Πηλίου, οι οποίοι πρώτα πήγαιναν στις Μηλιές με μουλάρι και μετά με το τρενάκι στο Βόλο. Παρ' όλα αυτά, τα μεγάλα φορτία θα συνέχιζαν να μεταφέρονται στο ανατολικό Πήλιο με πλοία, καθιστώντας τον πλοικτήτη και έμπορο τα πιο κερδοφόρα επαγγέλματα μέχρι τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Όλα αυτά κράτησαν λίγο πολύ μέχρι τη δεκαετία του 1960 όταν ο αυτοκινητόδρομος έφτασε σιγά σιγά στο Ανατολικό Πήλιο.

Ήταν ακριβώς εκείνα τα χρόνια (δεκαετία του 1960) που ο τουρισμός έκανε την εμφάνισή του και μετάλλαξε ολοκληρωτικά την τοπική οικονομία και επιχειρηματική δραστηριότητα. Ο αριθμός των τουριστών αυξανόταν κάθε χρόνο με τις συνθήκες, όμως, να παραμένουν αρκετά πρωτόγονες μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1990. Τη δεκαετία του 1990 η ραγδαία ανάπτυξη των τοπικών υποδομών έδωσε ώθηση και τον τουριστικό τομέα, διαμορφώνοντας το Πήλιο όπως φαίνεται σήμερα.